Υποχρωτικά Μαθήματα

ΗΘ01 Συστήματα ηθικής φιλοσοφίας και ΗΘΣ01 Σεμινάριο

Π. Πανταζάκος, Αν. Καθηγητής

Επαρκής γνώση της Αγγλικής.

Σκοπός του μαθήματος είναι η εποπτική παρουσίαση των ηθικών φιλοσοφιών από τον Σωκράτη, τον ιδρυτή της ηθικής φιλοσοφίας, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη και τους Στωικούς έως και τη σύγχρονη εποχή, από την ωφελιμοκρατία και τη δεοντοκρατία έως τις φαινομενολογικές και αναλυτικές προσεγγίσεις της ηθικότητας. Παράλληλα, εξετάζονται ζητήματα επιστημολογίας και ορολογίας της Ηθικής όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί κατά την ιστορική ανέλιξή της.

  1. W. Windelband-H. Heimsoeth, Εγχειρίδιο Ιστορίας της Φιλοσοφίας, 3 τόμοι, μτφρ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1982-1986. Για ακριβείς παραπομπές σε σελ., βλ. 3ος τόμος, Πίνακας Εννοιών: Ηθική (Ethik) – Ηθική (Moral) – Ηθική συνείδηση – Ηθικότητα, σσ. 311-312.
  2. Θ.Ν. Πελεγρίνης, Ηθική φιλοσοφία, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1997.
  3. Γρ. Βλαστός, Σωκράτης: Ειρωνευτής και ηθικός φιλόσοφος, μτφρ. Π. Καλλιγάς, πρόλ. Αλ. Νεχαμάς, Αθήνα, Εστία, 20003.
  4. Γρ. Βλαστός, Πλατωνικές Μελέτες, μτφρ. Ι. Αρζόγλου, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1994.
  5. R. Misrahi, Η ευτυχία. Δοκίμιο για τη χαρά, μτφρ. Ε. Καμπουρόγλου, επιστημ. επιμ. Β. Γρηγοροπούλου, γλωσσ. επιμ. Α. Περιστέρη, Αθήνα, Scripta, 1999.
  6. M. Δραγώνα-Μονάχου, Σύγχρονη Ηθική Φιλοσοφία. Ο αγγλόφωνος στοχασμός, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1995, όπου και Κεφ. “Ιστορική Αναδρομή”, σσ. 65-123.
  7. Th. Nagel, Θεμελιώδη Φιλοσοφικά Προβλήματα, μτφρ. Χρ. Μιχαλοπούλου-Βεΐκου, Αθήνα, Σμίλη, 1989, ιδίως τα κεφάλαια: “Το σωστό και το σφάλμα”, σσ. 68 κ.επ. και “Η δικαιοσύνη”, σσ. 86 κ.επ.
  8. Μ.C. Nussbaum, The Fragility of Goodness. Luck and Ethics in Greek Tragedy and Philosophy, CambridgeUniversity Press, 1986.
  9. G. Arabatzis, Éthique du bonheur et orthodoxie à Byzance (IVe-XIIe siècles), Πρόλογος André Guillou, Paris, Association Pierre Belon, Maison des sciences de l’homme, (Textes, Documents, Études sur le Μonde Byzantin, Νéohellénique et Balkanique, Νο 4), 1998.
  10. R. Poole, Morality and Modernity, London, Routledge, 1991.

ΗΘΕ07 Κείμενα Αρχαίας Ηθικής Φιλοσοφίας I και ΗΘ-ΣΕ07 Σεμινάριο

Μ.Σωτηρίου, Λέκτορας

Λ.Πλατυπόδης, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας

Επαρκής γνώση της Αγγλικής.

Σκοπός του μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών με τους ακρογωνιαίους λίθους της ηθικής, την Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία και ιδιαίτερα τους προσωκρατικούς (Ξενοφάνη, Ηράκλειτο, Παρμενίδη, Εμπεδοκλή, Αναξαγόρα και Δημόκριτο), τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη και την Ελληνιστική Φιλοσοφία , με ιδιαίτερη έμφαση στον Στωϊκισμό.

Εξετάζονται βασικές αξίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε: αρετή και αγαθόν, διαλεκτική, ειρωνία, έρως, ιδέα, ευδαιμονία, δόξα και αλήθεια, επιστήμη, άγνοια, ψυχή, αθανασία, δικαιοσύνη, νόμος και ελεύθερη βούληση. Οι φοιτητές εξοικειώνονται με την πραγματική διάσταση της Ηθικής ως εφαρμοσμένης επιστήμης της Φιλοσοφίας, όπως το ΠΩΣ ΒΙΩΤΕΟΝ.  Η σχέση κεντρικών κειμένων, όπως, ανάμεσα σε άλλα ο Φαίδρος, το Συμπόσιο και η Πολιτεία του Πλάτωνα και τα κείμενα περί Ηθικής του Αριστοτέλη συμβάλλουν στην προσέγγιση της Ηθικής Φιλοσοφίας και στην εξαιρετική πρόσληψη και επιρροή της στην Νεώτερη και Σύγχρονη Φιλοσοφική σκέψη.

Α΄Εξάμηνο

Προσωκρατικοί, Σοφιστές, Εισαγωγή στον Πλάτωνα με κειμενοκεντρική διδασκαλία την απολογία και το Συμπόσιο

  1. Adam, J., 1900. The Republic of Plato. Cambridge: Cambridge University Press.
  2. Guthrie, W. K. C., 1962-81. A History to Greek Philosophy. Cambridge: Cambridge University Press.
  3. Kerferd, G. B., 1999. Η Σοφιστική Κίνηση. Αθήνα: Καρδαμίτσα.
  4. Long, A. A., 2005. Οι Προσωκρατικοί Φιλόσοφοι. Αθήνα: Παπαδήμας.
  5. Easterling P.E., Knox B.M.W., 2005. Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Παπαδήμας.
  6. Said, S., Trede, M., Le Boulluec, A., 2004. Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Παπαζήση.
  7. Taylor, A.-E., 2009. Πλάτων: Ο Άνθρωπος και το Έργο του. Αθήνα: ΜΙΕΤ (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης).
  8. Vegetti, M., 2003. Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας. Αθήνα: Π. Τραυλός.
  9. Γεωργούλης, Κ., 1962. Αριστοτέλης ο Σταγειρίτης. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρίας Χαλκιδικής.
  10. Γεωργούλης, Κ., 1994. Ιστορία της Φιλοσοφίας. Αθήνα: Παπαδήμας.
  11. Θεοδωρακόπουλος, Ι. Ν., 1941 . Εισαγωγή στον Πλάτωνα. Αθήνα: Εστία .
  12. Θεοδωρακόπουλος, Ι. Ν., 1948. Πλάτωνος Φαίδρος. α’ επιμ. Αθήνα: Εστία .
  13. Μανουσόπουλος, Γ. Π., 2009. Πλάτωνος Απολογία Σωκράτους. Αθήνα: Παπαζήσης.

ΗΘ 03_13 Μεταηθική και ΗΘΣ03_13 Σεμινάριο

Ε. Πρωτοπαπαδάκης, Επ.Καθηγητής

Επαρκής γνώση της Αγγλικής.

Στο πλαίσιο των συναντήσεών μας, θα εξετάσουμε τα κυριότερα ζητήματα Μεταηθικής, δηλαδή: Ποιο είναι το νόημα των ηθικών όρων; Ποια η φύση των ηθικών προτάσεων; Οι ηθικές προτάσεις μπορούν να επαληθευθούν ή να διαψευσθούν; Και εάν ναι, πως; Πέρα από αυτά, θα συζητήσουμε επί μέρους ζητήματα, όπως αυτά που αφορούν την ηθική τύχη, το κύρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την σχέση καθήκοντος – δικαιώματος και άλλα.

Ηλεκτρονική:

Sayre-McCord, Geoff, «Metaethics», The Stanford Encyclopedia of Philosophy .

Έντυπη:

  1. Anscombe Gertrude, “Modern Moral Philosophy”, Philosophy 33 (1958): 1-19.
  2. Atkinson R. F., Εισαγωγή στην Ηθική Φιλοσοφία, μετάφραση Ε. Καλοκαιρινού
  3. (Θεσσαλονίκη: Σύγχρονη Παιδεία, 2012).
  4. Ayer A. J., “A Critique of Ethics”, in Language, Truth and Logic (London: Gollanz, 1946).
  5. Brandt R., A Theory of the Good and the Right (New York: Oxford University Press, 1979).
  6. Brink David, Moral Realism and the Foundations of Ethics (Cambridge: CambridgeUniversity Press, 1989).
  7. Firth R., “Ethical Absolutism and the Ideal Observer”, Philosophy andPhenomenological Research 12 (1952): 317–345.
  8. Frankena William, “The Naturalistic Fallacy”, Mind 48 (1939): 464–477.
  9. Gauthier David, Morals by Agreement (Oxford: Clarendon Press, 1986).
  10. Gert B., Morality: Its Nature and Justification (New York: Oxford University Press,
  11. 2005).
  12. Hare R. M., Freedom and Reason (Oxford: Clarendon Press, 1963).
  13. Hare R. M., The Language of Morals (Oxford: Oxford University Press, 1952).
  14. Harman Gilbert, “Moral Relativism Defended”, Philosophical Review 84 (1975): 3–22.
  15. Harman Gilbert, The Nature of Morality (New York: Oxford University Press, 1977).
  16. Hudson Stephen, Human Character and Morality (Boston: Routledge & Kegan Paul,
  17. 1986).
  18. Joyce Richard, The Myth of Morality (Cambridge: Cambridge University Press, 2001).
  19. Korsgaard Christine, The Sources of Normativity (New York: Cambridge University Press, 1996).
  20. Mackie J. L., Ethics: Inventing Right and Wrong (London: Penguin Books, 1977).
  21. McDowell John, Projection and Truth in Ethics (Kansas: Lindley Lecture, 1987).
  22. Moore G. E., Ethics (New York: Oxford University Press, 1912).
  23. Moore G. E., Principia Ethica (Cambridge: Cambridge University Press, 1903).
  24. Parfit D., Reasons and Persons (Oxford: Clarendon Press, 1984).
  25. Prichard H. A., “Does Moral Philosophy Rest on a Mistake”, Mind 21 (1912): 21–37.
  26. Rachels James, Στοιχεία ηθικής φιλοσοφίας, μετάφραση Ξ. Μπαμιατζόγλου, επιμέλεια Φιλήμων Παιονίδης (Αθήνα: Οκτώ, 2012).
  27. Railton Peter, “Moral Realism”, Philosophical Review 95 (1986): 163–207.
  28. Sayre-McCord Geoffrey, “Being a Realist About Relativism (in Ethics)”,
  29. Philosophical Studies 61 (1991): 155–176.
  30. Sayre-McCord Geoffrey, “Moral Theory and Explanatory Impotence”, Midwest Studies in Philosophy XII (1988): 433–57.
  31. Sinnott-Armstrong Walter, Moral Skepticisms (Oxford: Oxford University Press, 2006).
  32. Stevenson Charles, “The Emotive Meaning of Ethical Terms”, Mind, 46 (1937): 14–31.
  33. Stevenson Charles, Ethics and Language (New Haven: Yale University Press, 1944).
  34. Stevenson Charles, Facts and Values (New Haven: Yale University Press, 1963).
  35. Williams Bernard, Ethics and the Limits of Philosophy (London: Fontana, 1985).
  36. Williams Bernard, Moral Luck (Cambridge: Cambridge University Press, 1981).
  37. Βιρβιδάκης Στέλιος, Η Υφή της Ηθικής Πραγματικότητας (Αθήνα: Leader Books, 2009).
  38. Παιονίδης Φιλήμων, Υπέρ του Jέοντος (Αθήνα: Εκκρεμές, 2007).
  39. Πελεγρίνης Θεοδόσης, Ηθική Φιλοσοφία (Αθήνα: Παπασωτηρίου, 2011).
  40. Πλάτων, Ευθύφρων, επιμέλεια – μετάφραση Ν. Σκουτερόπουλος (Αθήνα: Καρδαμίτσα, 1982).

ΗΘ06 Δίκαιο και Ηθική στην Αττική Ρητορεία και ΗΘΣ06 Σεμινάριο

Ε.Βολονάκη, Επ. Καθηγήτρια

Επαρκής γνώση της Αγγλικής.

Εξετάζεται ο ρόλος και η αλληλένδετη σχέση του δικαίου και της ηθικής, όπως παρουσιάζονται και χρησιμοποιούνται από τους λογογράφους στους ρητορικούς λόγους, κατεξοχήν τους δικανικούς στα δικαστήρια, καθώς επίσης και στα άλλα είδη ρητορικής, τους συμβουλευτικούς και επιδεικτικούς.

Όσον αφορά το δίκαιο, είναι αναγκαίο να μελετηθεί η φύση και η εξέλιξη του νόμου και του νομικού συστήματος στην αρχαία Ελλάδα, και βάσει των μαρτυριών μας στην Αθήνα. Ενδιαφέρουσα είναι η προσέγγιση και διάκριση του νόμου σε διαδικαστικό και θεσμικό, αφορώντας το πλαίσιο μίας δικανικής υπόθεσης (π.χ. διαδικασία, αδίκημα, ποινή) και τον ορισμό και την υπόσταση ενός αδικήματος (π.χ. ορισμός της ανθρωποκτονίας) αντιστοίχως. Το νομικό πλαίσιο καθώς και οι νόμοι που χρησιμοποιούνται για να το στηρίξουν στο δικαστήριο αποτελεί συχνό και θεμελιώδες επιχείρημα στους δικανικούς λόγους, με σκοπό την καταδίκη ή την αθώωση του αντιπάλου. Εξίσου συχνά και αποφασιστικά είναι τα επιχειρήματα «πάθους» που αφορούν την εφαρμογή και τη σημασία των αρχών της δικαιοσύνης, αντανακλώντας ιδεολογίας περί ηθικής και  τις πεποιθήσεις των Αθηναίων, προκαλώντας συγκεκριμένα συναισθήματα και αντιδράσεις στους δικαστές.

Όσον αφορά την έννοια της ηθικής στο χώρο της αρχαίας ρητορείας, αυτή συνδέεται άμεσα με τη φύση και τη χρήση της ρητορικής τέχνης. Έτσι, θα εξεταστεί η απαρχή της δημιουργίας της ρητορικής τέχνης με τους σοφιστές, την βασική της συμβολή στην εκπαίδευση των Αθηναίων αλλά και των πολιτικών, την Ισοκράτεια φιλοσοφική προσέγγιση της ρητορικής τέχνης ως αναγκαίου μέσου παιδείας και εξουσίας, την αντιπαράθεση των φιλοσόφων, Σωκράτη και Πλάτωνα, και τη δυσπιστία τους απέναντι στη χρήση της ρητορικής τέχνης και τους σκοπούς που αυτή εξυπηρετεί, φτάνοντας τέλος στην ανάπτυξη της θεωρίας της ρητορικής από τον Αριστοτέλη, ο οποίος ερμηνεύει και προσεγγίζει την πρακτική λειτουργία της ρητορικής στους ρητορικούς λόγους του 5ου και 4ου π.Χ. αι.

Για την ανάλυση και κατανόηση των θεμάτων του δικαίου, της ηθικής της ρητορικής τέχνης και της αλληλένδετης σχέσης τους στην αρχαία ρητορεία θα μελετηθούν αρχαία κείμενα των σοφιστών (π.χ. Γοργίας), του Ισοκράτη, του Πλάτωνα και Αριστοτέλη, καθώς επίσης και αποσπάσματα από δικανικούς λόγους του Λυσία, Αντιφώντα και Δημοσθένη.

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

 

  1. Ανάπτυξη και εξέλιξη της ρητορικής τέχνης και θεωρίας. Σοφιστές και οι απόψεις τους για το δίκαιο και την ηθική.
  2. Ισοκράτης περί ρητορικής, φιλοσοφίας και δικαιοσύνης
  3. Πλάτων – περί ρητορικής και ηθικής
  4. Η Αθήνα και το νομικό της σύστημα
  5. Διάδικοι και Δικαστές
  6. Σχετικότητα και νομικό «προδεδικασμένο» στα ορκωτά ηλιαστικά δικαστήρια
  7. Αυστηρότητα και επιείκεια στην εφαρμογή των αθηναϊκών νόμων στα δικαστήρια.

 

ΚΕΙΜΕΝΑ

  1. Γοργίας
  2. Ισοκράτης, Περί των σοφιστών
  3. Πλάτων, Γοργίας / Φαίδρος
  4. Λυσίου Υπέρ του Ερατοσθένους φόνου απολογία
  5. Αντιφών Κατά της μητρυιάς
  6. Αντιπαράθεση Δημοσθένη – Αισχίνη: αποσπάσματα από τους λόγους 18,19 και 1,2 αντιστοίχως

Arnaoutoglou, I. (1998) Ancient Greek Law: A sourcebook, Routledge

Carey,C. (2010) Η δημοκρατία στην κλασική Αθήνα,μετάφρ.Ε.Η.Βολονάκη, Αθήνα, εκδ. Παπαζήση

Cole, A.T. (1995) The origins of rhetoric in Ancient Greece, John Hopkins University Press and London

Edwards, M. (2002) Οι αττικοί ρήτορες, μετάφρ. Δ. Σπαθάρας, Καρδαμίτσα, Αθήνα

Gagarin, M. & D. Cohen (2005) (eds) The Cambridge Companion to Ancient Greek Law. Cambridge

Habinek, T. (2004) Ancient Rhetoric and Oratory, Blackwell

Harris, E. M. & Rubinstein, L. (2004) The Law and the Courts in Ancient Greece, Duckworth

Harris, E.M. (2013) The Rule of Law in Action in democratic Athens, Oxford

Kennedy, G. (1963), The Art of Persuasion in Greece. London.

MacDowell, D.M. (1963) Athenian Homicide Law in the Age of the Orators. Manchester.

――      (1978) Το δίκαιο στην Αθήνα των κλασικών χρόνων, μτφρ. Γ. Μαθιουδάκη, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 1986.

Ober, J. (2003) Μάζες και ελίτ στη δημοκρατική Αθήνα: ρητορική, ιδεολογία και η ισχύς του λαού, μτφρ.%